Gecorrigeerd (2018)

Jonathan Holslag – Vrede en oorlog
(De Bezige Bij)

In de afgelopen drieduizend jaar was China elf eeuwen in oorlog. Het Romeinse Rijk was gedurende de helft van zijn bestaan in conflicten verwikkeld. Sinds 1776 zijn de Verenigde Staten zeker honderd jaar in oorlog geweest. Mensen hebben altijd gedroomd van vrede. Waarom bereiken we haar zo zelden? 

In Vrede en oorlog presenteert Jonathan Holslag een meeslepende wereldgeschiedenis, van de IJzertijd tot vandaag. Hij onderzoekt de oorzaken van conflicten tussen rijken, landen en volken en de pogingen tot diplomatie en verzoening. Het boek schetst een beeld van de politieke krachtenvelden van het oude Egypte tot de Han-dynastie, van de Pax Romana tot de opkomst van de islam, van de Vrede van Westfalen tot de oprichting van de Verenigde Naties.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Luc Panhuysen en Henk Stipriaan – 
Ooggetuigen van de Tachtigjarige Oorlog
(Querido)

De overwinning bij Heiligerlee op het Spaanse pronkleger, de onthoofding van Egmont en Horne, het hongerende Leiden dat verlangt naar overgave, de slachtpartij in Naarden, Willem van Oranje die een moordaanslag overleeft, een wolvenplaag in winters Vlaanderen, de bijna verloren veldslag bij Nieuwpoort, de onthoofding van Oldenbarnevelt… De Tachtigjarige Oorlog werd beleefd als een extreem gewelddadig conflict, waar bovendien de hele bevolking bij betrokken raakte.

Het oppermachtige Spanje slaagde er maar niet in de opstandigheid te breken. Het moest zelfs toezien hoe uit de chaos een sterke nieuwe natie ontstond: de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Dit was de uitkomst van een reeks spectaculaire gebeurtenissen, die mede vorm hebben gegeven aan het huidige Nederland en Vlaanderen. Steeds waren er getuigen die hun ervaringen in het leger, in de steden en op het platteland aan het papier toevertrouwden, in het volle besef dat het legendarische tijden waren.

De mooiste verslagen zijn door Luc Panhuysen en René van Stipriaan bijeengebracht in Ooggetuigen van de Tachtigjarige Oorlog: geschiedenis in haar meest directe vorm.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Jane Gardam – De dochter van Crusoe
(Cossee)

Aan het begin van de vorige eeuw wordt de zesjarige Polly Flint achtergelaten bij haar twee vrome tantes, een norse weduwe en een onberekenbare dienstmeid. In hun gele huis aan de Engelse kust, met niets anders dan duinen en een uitgestrekt landschap om zich heen, zit er voor de eenzame wees niet veel anders op dan te lezen. Vooral Robinson Crusoe sluit ze in haar hart, ze delen immers hetzelfde lot: beiden achtergelaten op een verlaten stukje land en beiden de held van hun eigen verhaal.

Polly neemt het boek met zich mee wanneer de aristocratische Mr Thwaite, een mysterieuze kennis van de familie, haar uitnodigt voor een bezoek aan zijn landgoed op de vlaktes van York. Samen met zijn zus ontvangt hij verarmde schrijvers en artiesten. Daar wordt ze verliefd, eerst op een jonge dichter, later op een geheimzinnige Duitse jongen uit een gegoede Joodse familie.

Meer dan acht decennia leven we met Polly mee. We zien hoe de overzichtelijke Victoriaanse tijd geleidelijk plaatsmaakt voor de chaos en de onzekerheid van de twintigste eeuw en hoe het afgezonderde gele huis aan de kust omsloten wordt door de moderne wereld, door woonwijken en autowegen.

Deels gebaseerd op haar eigen jeugd en die van haar moeder in het eenzame Yorkshire, schetst Jane Gardam met het stilistisch vernuft dat we van haar kennen het portret van een jonge, onafhankelijke vrouw in het twintigste-eeuwse Engeland. Polly, eenzaam, eigenzinnig, gevoelig en ambitieus, blijkt een onvergetelijke hoofdpersoon.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Nanne Tepper – De eeuwige jachtvelden /
De vaders van de gedachte / Hillebillie Veen
(Pluim)

Het grote literaire talent Nanne Tepper (1962-2012) schreef drie romans. 

De eeuwige jachtvelden was de literaire sensatie van het jaar, een stilistisch ijzersterk debuut over de liefde tussen een broer en zus die opgroeien in een disfunctioneel gezin in het desolate Oost-Groningen, dat werd bekroond met de Anton Wachterprijs 1996. 

De vaders van de gedachte, genomineerd voor de Libris Literatuurprijs 1999, volgt de reis die een vader met zijn zieke dochter maakt, waardoor hij zich genoodzaakt ziet de spelregels van leven en dood te onderzoeken.

De korte roman De avonturen van Hillebillie Veen beschrijft de schoonheid en tragiek van een jeugdliefde.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Nachoem Wijnberg – Om mee te geven aan een engel
(Pluim)

Nachoem M. Wijnberg (1961) is een van de grootste levende dichters uit het Nederlandse taalgebied. Zijn bundels zijn genomineerd voor alle grote poëzieprijzen en met Het leven van won hij de VSB Poëzieprijs 2009. In 2018 mocht hij de P.C. Hooft-prijs voor zijn gehele oeuvre in ontvangst nemen.

 In Om mee te geven aan een engel schrijft hij over engelen die tussen ons bewegen en meenemen wat wij opgeven of kwijt kunnen.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Roelke Posthumus – Heibel in de polder
(Atlas Contact)

In Heibel in de polder onderzoekt biologe Roelke Posthumus hoe ons landschap is ontstaan, en waarom Nederlanders sommige natuur waardevoller vinden dan andere. Nergens wordt de natuur met zoveel inzet en liefde beschermd als in Nederland, maar ondertussen staat de biodiversiteit op ons platteland ernstig onder druk. En wat te denken van de Oostvaardersplassen? In dit stukje ‘polderwildernis’ vindt elke winter een ritueel plaats waarbij boze dierenbeschermers en natuurbeheerders met rode koppen tegenover elkaar staan. De grote grazers verhongeren terwijl boswachters vasthouden aan hun mantra dat ‘het nu eenmaal zo werkt in de wilde natuur’. Onderling zijn ecologen het ook niet eens over de toekomst van de Nederlandse natuur. Iedereen houdt vast aan zijn eigen droombeeld. En wat moeten we met de intensieve landbouw nu blijkt dat onze weilanden zo dood zijn als een pier, de heide steeds zuurder wordt en driekwart van de insecten spoorloos verdwenen is?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Marente de Moor – Foon
(Querido)

Soms klinkt het als trompetgeschal. Soms als een voorwereldlijk beest. Het is iets tektonisch, zeggen Nadja en Lev ter geruststelling tegen elkaar. Iets meteorologisch, wellicht. Maar deze duistere klanken hingen niet altijd in de lucht boven hun huis in de Russische bossen. Ooit dreef het biologenechtpaar er een asiel voor verweesde berenwelpen, maar de vrijwilligers komen niet meer, en terwijl Lev zijn geheugen verliest, strijdt Nadja tegen haar herinneringen. Waar is iedereen gebleven? Wat gebeurde er in het jaar waaraan ze liever niet meer denkt?

Foon laat zien hoe eenzame mensen, ver van de ontwrichte samenleving die ze zijn ontvlucht, zich verhouden tot hun geliefden, tot de geschiedenis en tot de dierenwereld waarvan ze deel uitmaken. Als alle zekerheid wegvalt, is het de verbeelding die hen overeind houdt.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Eric Kandel – De gestoorde geest
(Atlas Contact)

Eric Kandel, ook wel de grootste hersenwetenschapper ter wereld genoemd, schrijft in zijn boek ‘De gestoorde geest’ dat er eeuwenlang onderscheid is gemaakt tussen lichaam en geest. Psychische stoornissen zijn altijd opgevat als zuiver geestelijk en niet lichamelijk. Maar de werkelijkheid is dat er helemaal geen onderscheid gemaakt kan worden. Psychische problemen zijn neurologisch en neurologische psychisch. Eric Kandels levenswerk is erop gericht psychiatrie en neurobiologie bij elkaar te brengen. Hij begon als psychoanalyticus, maar raakte steeds meer geboeid door de biologische basis van psychische problemen. Door verstoringen van hersenfuncties te bestuderen en hun mogelijke behandelingen te onderzoeken, kunnen we ons begrip van gedachten, gedrag, geheugen en creativiteit in het gezonde brein vergroten.

De gestoorde geest vat al Kandels bevindingen helder samen; het is de kroon op zijn levenslange onderzoek en is een van de invloedrijkste boeken over het brein ooit.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Henk Rijks – De overblijfvader
(Pluim)

Tonk van Lexmond leidt een vrij en onbekommerd leventje in Ecuador, tot het noodlot hem dwingt terug te keren naar Nederland en zich na vijf jaar afwezigheid weer over zijn tweelingzoontjes te ontfermen. Het tuttige Oegstgeest verschilt dag en nacht van zijn ranch in Zuid-Amerika – Tonk denkt maar het zijne van de dramaatjes, schoolpleinmoeders, mannenclubjes en hockeymiddagen. Algauw ontdekt hij dat hij niet de enige buitenstaander is en hij raakt bevriend met de Afghanistan-veteraan Staal. Het kan niet anders dan dat die twee zich samen in de nesten werken.

Een roman die blootlegt hoe prestatiedrang ons in een verlammende greep houdt, over de schone schijn die koste wat het kost moet worden opgehouden, de angsten en dromen die de moderne mens bezighouden. 

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Wieteke van Zeil – Goed kijken begint met negeren
(Atlas Contact)

We kijken grotendeels onbewust – en daardoor gaat veel aan ons voorbij. Goed kijken begint met negeren is een gids voor iedereen die beter wil kijken. Wieteke van Zeil laat zien dat kunst daarbij kan helpen: kunstenaars zien immers vaak wat ons nog ontgaat, en ze tonen andere perspectieven dan die we al kennen. In 56 verhalen verbindt ze de mooiste kunstdetails soepel aan ons dagelijks leven. Ze geeft praktische tips om met meer gemak en plezier naar kunst te kijken, onderbouwd met wetenschappelijke inzichten over hoe wij waarnemen. Ook spreekt ze met kijkexperts uit andere vakgebieden over de geheimen van hun opmerkzaamheid. Van Zeil laat zien dat onvermoede details een nieuwe wereld kunnen openen.

Goed kijken begint met negeren maakt je opmerkzamer, in het museum en daarbuiten.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Fred Jagtenberg – Willem IV
(Vantilt)

Aanvankelijk leek Willem IV (1711-1751) in de wieg gelegd voor een bescheiden rol op het politieke toneel, als stadhouder van de Noord- Nederlandse provincies. Maar na een Franse inval in de zuidelijke Nederlanden tijdens de Oostenrijkse Successieoorlog (1740-1748) werd hij, als enig levende vertegenwoordiger van het vorstengeslacht Nassau, in korte tijd stadhouder van alle gewesten. Zijn aantreden betekende het einde van het Tweede Stadhouderloze Tijdperk. Hoewel er talrijke portretten van hem bestaan, weten we betrekkelijk weinig over het leven van Willem IV. Hij stond bekend als vredelievend, maar ging een leven lang gebukt onder een slechte gezondheid. Zijn vroege overlijden riep aan zijn groeiende invloed een halt toe. Wie was deze prins, die tussen de gekroonde hoofden van Europa – zijn schoonvader was George II van Groot-Brittannië, zijn oom Frederik I van Zweden, zijn neef Frederik II de Grote van Pruisen – een geheel eigen plaats innam?

Fred Jagtenberg schetst in deze levensbeschrijving ‘van de wieg tot het graf ’ niet alleen een beeld van Willem IV als stadhouder, maar ook als zoon, echtgenoot en vader. De ingrijpende, soms zeer schokkende gebeurtenissen van zijn tijd spelen op de achtergrond voortdurend mee.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Huib Stam – Tien jaar lichter
(Podium)

In Tien jaar lichter verhaalt Huib Stam (1956) met veel enthousiasme en kennis over zijn maagverkleining. Een jaar na de operatie, waarbij 80 procent van zijn maag werd verwijderd, is hij veertig kilo kwijt en voelt hij zich tien jaar jonger.

Stam sprak experts over dik worden, het vruchteloos lijnen en de stofwisseling. Hij zwengelt de discussie aan of het vroegtijdig bestrijden van obesitas door een maagverkleining loont. Dit aanstekelijke, even persoonlijke als doorwrochte betoog is interessante materie voor iedereen die iedere keer weer met angst en beven de weegschaal opstapt, of voor wie in de nabijheid verkeert van iemand met ernstig overgewicht.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Theo Loevendie – Memoires van een componist
(Prometheus)

Het leven van Theo Loevendie is een soort ‘van krantenjongen tot miljonair’-verhaal, maar dan meer in artistiek en sociaal opzicht dan in letterlijke zin.

Theo Loevendie werd in 1930 geboren en groeide op in armelijke omstandigheden in een Amsterdamse volksbuurt. In zijn kindertijd was muziek op straat zijn grote inspiratie, omdat hij thuis geen andere muziek kende dan wat volkse smartlappen. Als kleuter werd hij zelfs twee keer als vermist opgegeven omdat hij de uitdrukking ‘met de muziek mee’ letterlijk in de praktijk had gebracht toen er een optocht met muziek voorbijkwam.

Zijn reddende engel was de onderwijzer op de lagere school, die hem in contact bracht met de muziek van Johann Sebastian Bach. Mede door de erbarmelijke omstandigheden in de Tweede Wereldoorlog duurde het tot 1947 voordat een geleende klarinet het startschot vormde voor een inhaalmanoeuvre die Loevendie via het conservatorium bracht tot het hoofdleraarschap compositie aan de conservatoria van Rotterdam, Den Haag en Amsterdam.

Als componist reist Loevendie al jarenlang de wereld af om uitvoeringen van zijn muziek toe te lichten en jonge componisten te onderrichten in masterclasses. Daarnaast blijft hij ook de jazzmuziek trouw die hij na de oorlog als tiener leerde kennen.

Ook op latere leeftijd is Loevendie nog altijd creatief, zoals een unaniem enthousiast ontvangen concertuitvoering van zijn opera The Rise of Spinoza in 2014 in het Concertgebouw nog eens aantoonde.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Bart Koubaa – Ninja Nero
(Querido)

‘Het onschuldige vlammetje dat op het kopje danste van de tweede lucifer die Jona Van Rein had afgestreken, was opgerezen tot een woeste zee van torenhoge vuurtongen die met zichtbaar plezier de eikenhouten vloer en houten muren, de boekenkast, de bamboeladder ertegen en de vleugelpiano met erop de ingelijste foto en erboven het abstracte schilderij verslonden.’

Door een brand wordt het gezicht van de dertienjarige Jona Van Rein zwaar verminkt en moet hij voortaan met een masker door het leven. Tijdens zijn dienstjaren en studietijd ontwikkelt hij zich tot een begenadigd hardloper en wordt hij geselecteerd voor de Olympische Spelen van Atlanta. Daar komt alles er voor één keer werkelijk op aan.

Ninja Nero is een liefdevol portret van een eenzame jongen. Een schrijnende roman die laat zien hoe fictie troost kan bieden.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Jan Leyers – Allah in Europa
(Das Mag)

Tien jaar na ‘De weg naar Mekka’ verkent Jan Leyers de islam in Europa. Groeit er zoiets als een Europese versie van de islam? Is dat ook wat moslims zelf willen? En valt het alom heersende wantrouwen jegens de islam te overwinnen? Op zoek naar antwoorden trekt Jan Leyers van Sarajevo naar Brussel. Hij gaat met Bosnische moefti’s op bedevaart, maakt een moslimkamp in de Hongaarse poesta mee, wordt wegwijs gemaakt in een Parijse banlieue en gaat in Londen met de voorzitter van een shariaraad op pad. 

Jan Leyers luistert naar traditionele gelovigen en nieuwe bekeerlingen, naar liberalen en fundamentalisten, naar de stem van de kenner en de stem van de straat. Met de oren van een seculiere westerling die op zijn zeventiende rotsvast geloofde dat de toekomst van Europa er een zou zijn zonder religie en vandaag verbaasd aanziet hoe het opperwezen terrein herovert. 

Allah in Europa is het relaas van een tocht door een wereld die zich niet in cijfers of statistieken laat vatten. Een meeslepend avontuur dat ontroert en ontreddert, onthutst en hoop inboezemt.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

P.F. Thomese – Ik, J. Kessels
(Pluim)

Als je beste vriend doet alsof je nooit hebt bestaan. P.F. Thomése overkomt het. Hij raakt niet alleen zijn beste vriend kwijt, maar ook zijn favoriete personage, J. Kessels, met wie hij vele avonturen beleefde: van Tilburg tot Hamburg, van New Orleans tot aan de San Francisco Bay.

Ontgoocheld neemt de auteur zich voor om nooit meer een letter aan hem te wijden. Zijn ex-beste vriend zelf dacht er dus anders over.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Didier Éribon – Terug naar Reims
(Leesmagazijn)

In Terug naar Reims keert Didier Eribon, nadat zijn vader is overleden, terug naar zijn geboortestad Reims, waar hij de Franse arbeiderswereld herontdekt die hij dertig jaar eerder achter zich had gelaten. Samen met zijn moeder bekijkt hij foto’s van vroeger – dit is het startpunt van dit boek. Eribon duikt in zijn eigen geschiedenis en in die van zijn familie, en gaat na hoe het klassensysteem hun levensloop heeft beïnvloed en nog steeds beïnvloedt.

In zijn verhaal komt een reeks opmerkelijke overdenkingen samen: over het klassensysteem in Frankrijk, over de invloed die de klassenachtergrond heeft op een schoolloopbaan, over de manier waarop zowel een klassenidentiteit als een seksuele identiteit tot stand komt, en over de recente geschiedenis van de Franse politiek, inclusief het veranderende stemgedrag van de arbeidersklasse. Dit alles wordt weerspiegeld in het gezin waarin Eribon is opgegroeid, dat na een lange periode van loyaliteit jegens de Communistische Partij op het Front National stemde.

Terug naar Reims combineert een autobiografisch verhaal met een sociologische analyse, wat resulteert in een sterk en complex persoonlijk essay. Van belang voor iedereen die zich interesseert voor de richting van de linkse politiek in de maatschappij, en voor iedereen die ooit heeft meegemaakt hoe je seksuele identiteit kan botsen met andere delen van je identiteit.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .